«پایاب» گالری شیب‌داری است که سطح زمین را به گالری قنات متصل می‌کند.
این گالری دارای پله هایی است که امکان دسترسی مردم به آب جاری در قنات را فراهم می کند. هر چه قنات عمیق تر باشد پایاب طولانی تر است. شیب پایاب به گونه ای محاسبه می شود که انتهای گالری با کف یکی از میله چاه های قنات برخورد می کند. نور توسط میله چاه مذکور تامین می شود. بزرگی پله های پایاب به گونه ای بود که دو نفر می توانستند کنار هم به راحتی بالا و پایین بروند و سرشان به سقف آن برخورد نکند. پایاب عمود بر جهت گالری قنات بود تا از ریزش احتمالی گالری جلوگیری شود.
دمای داخل پایاب به دلیل قرار گرفتن در زیر زمین و مجاورت با آب قنات حدود 20°-25° سانتی‌گراد، خنک تر از دمای بیرون به ویژه در فصل تابستان است.
- در دیوارها سکوهایی برای نشستن مردم تعبیه شد. در پایاب های عمومی سکو های بیشتری نسبت به پایاب های خصوصی وجود داشت. در پایاب های خصوصی همچنین قفسه هایی برای قرار دادن مواد غذایی داشتند. همچنین از سقف بالای حوض طنابی آویزان بود که در انتهای آن سبدی بسته شده بود تا مقداری غذا از قبیل گوشت و میوه در آن قرار گیرد تا تازه بماند. سقف پایاب قوسی شکل و در برابر ریزش مقاوم بود.
