سرداب

قدمت خانه کلاهدوزان به حدود 110 سال پیش برمی گردد. دو قنات به نام های رحیم آباد و زارچ از زیر این بنا می گذشتند و به دلیل عبور دو قنات از زیر آن، خانه با آب در هم آمیخت. و امروزه به موزه آب تبدیل شده است. آب نقش اساسی در سازماندهی کلی فضاهای خانه دارد. سختی آب و هوای یزد، معماران سنتی را به سمت استفاده از آب های زیرزمینی و قنات ها برای رفع مشکلات اقلیمی سوق داده است.

کی از این عناصر سرداب در خانه های سنتی یزد است. در اقلیم های مختلف معانی مختلفی از واژه سرداب گرفته شده است. در این گزارش فضایی در زیرزمین است که در عمق چند متری زمین قرار دارد و در تابستان فضای دلپذیری را فراهم می کند و به دلیل نزدیک بودن به آب از گرمای شدید و خشکسالی در امان است. در خانه های یزد دو نوع سرداب به چشم می خورد. سرداب های چهار ضلعی و هشت ضلعی.

سرداب خانه کلاهدوزان از نظر ارتفاع با سرداب های دیگر متفاوت است. 5.9 متر زیر سطح زمین قرار دارد. این سرداب هشت ضلعی با حوضی هشت ضلعی در مرکز آن در قسمت پایین حیاط قرار دارد و نور را از بالا دریافت می کند. قرار گرفتن سرداب در قلب خانه و استفاده از مصالح با ظرفیت گرمایی بالا که انتقال حرارت به زیرزمین را به تاخیر می اندازد، همچنین جهت گیری مناسب سرداب در خانه، اجازه ورود هوای خنک و رطوبت را از طریق یک میله چاه از پایین سرداب می دهد، اینها همه راه حل کویرنشینان گذشته برای بهبود شرایط زندگی بوده است.

سرداب علاوه بر کارکردهایی که ذکر شد، بهانه ای برای تجمع اعضای خانواده بود و علاوه بر رفع نیازهای جسمانی انسان، نوری ملایم و آرامش بخش می داد. همانطور که مشاهده می شود سرداب ها میراثی اصیل و با ارزش هستند.